Nói về nước mắm và quy trình làm ra nó, người ta chỉ nghĩ về cá cơm, về muối. Cá cơm trộn với muối tinh, rồi ủ trong thùng gỗ nhiều ngày, sau đó lọc cho ra nước mắm. Thế nhưng, quy trình làm ra những chai mắm góc bếp lại không đơn giản như thế. Nước mắm cá cơm tất nhiên phải xuất phát từ quy trình đánh bắt cá cơm. Đây là công đoạn đầu tiên cho từng giọt nước mắm cá cơm nguyên chất, thơm ngon, chuẩn vị.
Dẫu nhiều vất vả, hành tình đánh bắt cá cơm cũng chứa đựng rất nhiều điều thú vị. Người ngư dân lênh đênh trên biển, giăng màn lưới rộng, kéo về mẻ cá đầy với bao mồ hôi công sức. Vậy hãy cùng tìm hiểu rõ hơn về hành trình này nhé! Có như thế, chúng ta mới càng trân trọng từng giọt nước mắm quý giá mỗi ngày!
Khởi nguồn cho chuyến đi xa
Để cảm nhận rõ nhất về hành trình này, bạn phải là một trong những người tham gia vào chuyến đi. Nhưng đây cũng không phải là điều dễ dàng. Phong tục địa phương, thời tiết, tình hình biển là những điều có thể ngăn cản bạn ra khơi. Thời tiết chính là yếu tố quan trọng để quyết định có nên thả lưới ngày hôm đó hay không. Tàu thuyền ra khơi đánh cá vào lúc giờ giấc trái thương, đa số là vào lúc nửa đêm.
Dân làng chài đánh cá là những con người mưu sinh trong đêm. Bởi chỉ khi tối trời, cá mới không thấy tàu thuyền để trốn đi mất. Chính vì thế, khoảng thời gian khởi cảng trong ngày thường tâm 9,10 giờ tối. Thế nhưng, để dò chính xác được vùng có cá, họ phải theo kinh nghiệm nhiều năm nghề biển. Hoặc họ phải thám thình từ lúc ban ngày, đến 1,2 giờ sáng mới dò được chính xác.
Những ngư dân trên tàu sẽ bắt đầu chuẩn bị hết những dụng cụ cần thiết cho chuyến “đi săn đêm”. Trời buổi đêm tối mịt mù. Thế nhưng, tại cảng, hàng trăm ánh đèn hắt ra từ những con tàu. Thông thường, mỗi đợt kéo lưới cũng phải đến chục chiếc tàu cùng nhau ra khơi. Ấy thế nhưng, lúc xuất phát, nhưng ngọn đèn cũng tắt dần, để tránh động biển cá bơi đi. Lúc này, thị giác tạm “nghỉ ngơi”, để thính giác “lên ngôi”. Những tiếng rền của động cơ dần dần đi xa.
Bạn thường có thói quen ngắm biển lúc bình minh hay hoàng hôn. Bạn cảm nhận được hết nước trong xanh, núi hùng vì, chân trời không điểm kết. Ấy thế khi tham gia vào hành trình đánh bắt cá cơm, tất cả điều thường ngày bỗng biến mất. Bạn chỉ cảm nhận được những con sóng dập dềnh vỗ mạn tàu. Xung quanh là tiếng người nói rủ rỉ, tiếng động cơ tàu chạy đều đều theo ngọn sóng. Còn lại chỉ là màn đêm huyền bí. Cảm giác lúc này chắc sẽ xen lẫn giữa lo sợ và thích thú. Bạn sẽ tự hỏi rằng làm sao thuyền vẫn đi được đúng hướng. Công cuộc chuẩn bị giăng lưới vẫn diễn ra nhịp nhàng trong màn đêm tối.
Quá trình giăng bắt nguyên liệu chính của nước mắm cá cơm
Sau khi di chuyển đến khu vực khảo sát từ trước, đồng loạt các tàu sẽ tắt động cơ rồi thả trôi. Một người trên thuyền được giao nhiệm vụ sẽ lấy một cây cột thép dài khoảng 5 mét thả xuống nước. Trên đầu cột thép có sẵn một con chíp điện tử để theo dõi cá bên dưới làn nước sâu. Bên trong thuyền là những màn hình hiển thị tình hình của thiết bị dò cá kia. Thật đặc biệt là, chỉ cần có 1 đốm cá nhỏ xuất hiện, ngay lập tức số lượng đốm báo hiệu tăng dần. Tần số các đốm màu hiện lên càng dày đặc thì càng chứng tỏ nơi ấy vô cùng nhiều cá.
Chỉ chờ đến khi cá tập trung đông, các thuyền trưởng lập tức hô hào anh em quăng lưới. Chính hình ảnh mọi người khẩn trương làm việc sẽ khiến tinh thần bạn cũng tăng cao. Có người đứng trên nóc thuyền chiếu đèn cho người bên dưới thả lưới. Các thuyền trưởng thì tập trung điều khiển thuyền chạy theo vòng tròn bao kín khu vực vừa mới thả lưới xong.
Các tấm lưới được thả xuống độ sâu khoảng 25 mét. Các mối lưới được nối những chiếc can nhựa như chiếc phao nhỏ để làm dấu cho vòng tròn. Cứ thế công việc tất bật hối hả thả lưới diễn ra liên tục trong khoảng 2 đến 3 tiếng đồng hồ. Cuối cùng, công đoạn thả lưới này sẽ kết thúc vào khoảng 4 giờ sáng.
Thế nhưng đây mới chỉ là bước thả lưới. Lúc này là giây phút hiếm hoi các thành viên trên thuyền có thể nghỉ ngơi một chút. Sau khi thả xong lưới không thể kéo lưới lên ngay được mà phải đợi đến đúng giờ “hoàng đạo”. Theo lời của một người lão làng trong việc đánh bắt, lũ cá cơm trước 5 giờ sáng vẫn còn bơi lơ lửng giữa dòng nước. Nếu chúng thấy lưới động, chắc chắn sẽ rủ nhau bởi ra khỏi lưới mà đi hết.
Đến lúc mặt trời mới nhú lên, khi dòng cá cơm bơi sát xuống đáy. Canh đúng thời điểm chúng gần chạm mặt lưới thì mới là lúc kéo lưới về. Vậy nên việc kéo lưới đúng thời điểm rất quan trọng, sai một ly là đi luôn cả chuyến đánh bắt.
Đọc thêm các bài viết khác về nước mắm Phú Quốc tại đây.